Εκπαιδευτικό Σεμινάριο για το Ολοκαύτωμα ΙΙ

Μια αγνοημένη συμβολή. Οι Έλληνες Εβραίοι στον αθλητισμό

Νίκος Ζάικος,

Επίκουρος καθηγητής,

Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών,

Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Η παρουσίαση στοχεύει στο να δώσει μια γενικότερη εποπτεία της ελάχιστα γνωστής συμβολής των Εβραίων αθλητών και αθλητριών από τη Θεσσαλονίκη στη διαμόρφωση του αγωνιστικού αθλητισμού της πόλης, της μείζονος προπολεμικής εστίας του ελληνικού εβραϊσμού, αλλά και όλης της Ελλάδας.

Η συμβολή των Ελλήνων Εβραίων στον αγωνιστικό αθλητισμό έχει λησμονηθεί. Πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Γ.Σ. Μακαμπή Θεσσαλονίκης και τα υπόλοιπα εβραϊκά σωματεία της Έλλάδας, συμμετείχαν στη διαμόρφωση της αθλητικής ζωής με συμμετοχές σε όλα τα ατομικά και ομαδικά αθλήματα: κλασικό αθλητισμό, ποδόσφαιρο, πυγμαχία, πάλη, κολύμβηση, ναυτικά αθλήματα, αντισφαίριση, επιτραπέζια αντισφαίριση, ξιφασκία, ποδηλασία, πετοσφαίριση, ορειβασία, χειμερινά αθλήματα. Στην προπολεμική ελληνική αθλητική ιστορία συναντάμε Εβραίους αθλητές και αθλήτριες να αγωνίζονται με τον Γ.Σ. Μακαμπή ή το άλλο μεγάλο εβραϊκό σωματείο, τον Γ.Σ. Ακόαχ Θεσσαλονίκης, αλλά και τον Ηρακλή, τον Άρη, τον Π.Α.Ο.Κ., τον Αετό, τον Αστέρα, τον Β.Α.Ο., τον Μακεδονικό, τον Μέγα Αλέξανδρο, τον Ορφέα Σερρών, τον Γ.Σ. Τρικάλων, τον Γ.Σ. Πρέβεζας, τη Δόξα Δράμας, τη Γυμναστική Ένωση Κομοτηνής, τους Φιλίππους Καβάλας, ως στρατιώτες των ενόπλων δυνάμεων και ως πρόσκοποι και να αντιπροσωπεύουν με επιτυχία τα ελληνικά χρώματα σε διεθνείς αθλητικές συναντήσεις.

Ήταν η εποχή του καθαρά ερασιτεχνικού αθλητισμού, κατά την οποία η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης ανέδειξε αθλητικά ινδάλματα, όπως ο δρομέας Λέων Πασύ του Γ.Σ. Μακαμπή, ο διεθνής ποδοσφαιριστής Αλβέρτος Ναχμίας του Ηρακλή ο οποίος σημείωσε το πρώτο γκολ στα χρονικά της Εθνικής Ελλάδας στο ποδόσφαιρο, η σπρίντερ Αλλέγκρα Γκατένιο, επίσης του Ηρακλή καθώς και την εκπληκτική ομάδα της πυγμαχίας του Γ.Σ. Μακαμπή με επικεφαλής τον Ντίνο Ουζιέλ και τους Τζάκο Ραζόν, Μάρκο Αζούζ, Σαλαμώ Αρούχ και άλλους, η οποία κυριάρχησε προπολεμικά στα ερασιτεχνικά ρινγκ της Ελλάδας. Μια αξιοσημείωτη παρουσία που ανακόπτεται βίαια. Το πλήγμα που υπέστη ο ελληνικός εβραϊσμός κατά το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Ευρώπης υπήρξε ανεπανόρθωτο. Οι ιστορίες ορισμένων επιζώντων αθλητών προκαλούν φρίκη και απομένουν μόνο διάσπαρτα στοιχεία ενός κόσμου που αφανίστηκε με γενοκτονία.

Μετά την απελευθέρωση, το βαρύ πένθος και οι υποχρεώσεις έθεσαν τις αθλητικές δραστηριότητες σε δεύτερη μοίρα για τους επιζώντες Εβραίους. Μόνο κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1960, διαμορφώθηκαν τελικά οι συνθήκες έτσι ώστε η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης, αν και ολιγάριθμη, να μπορέσει να παρουσιάσει ξανά μια νέα γενιά αθλητών και αθλητριών, που τιμούν τα χρώματα των συλλόγων τους και της Ελλάδας σε εθνικές και διεθνείς συναντήσεις, συνεχίζοντας μια παλιά παράδοση.